Projelerimizi yaparken Vitray teknikleri ve Türk Hat Sanatı Örnekleri yazılarımızdaki yöntemlerin aynısını kullandık. Geleneksel projemizin tek farklı olduğu aşama boya olarak guaj boya ve yaldızlı guaj boya kullanılmasıdır.
HATAİLER
Olgunlaşmış çiçeklerin stilize edilmiş halidir. Bir motifin hatai olabilmesi için çanak yapraklarının dışında en az iki tane taç yaprağı olmalıdır. Tomurcuk olmadan da hatai çizimi yapılabilir.
PENÇLER
Motifin üstten görünüşüne penç denir.
YAPRAKLAR
Yaprağın detaysız haline “iskelet” denir.
TESTERE DİŞLİ YAPRAK : Büyük ebadda çizilen yapraktır. Klasik yaprağın 4 katı büyüklükte olmalıdır. Bu yaprak kompozisyonlarda büyük boşlukları doldurmak için kullanılır. Dişler alttan ortaya doğru genişler ve büyür. Yaprağın iki tarafı simetri değildir.
GONCALAR
En az 1 adet taç yaprakları olan motiflerdir.
KOMPOZİSYON YAPARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR
1 ) Saplar motifleri kök kısımlarından girer, üst kısımlarından çıkar.
2) Dal sağ taraftan veya sol taraftan motife geldiği zaman ortada tek’e dönüşür.
3) Kökten giren sap veya dal, daire yada elips şeklinde motifin uç kısımlarından çıkar.
4) Dal kırılması hatalıdır. Kompozisyon hatalı olur.
5) Çizilen kompozisyonlarda alan 1/1 veya 2/1 olarak boş bırakılabilir.
6) Dalların çıktığı yönlerde yine sapları kırık olmayacak şekilde boş alanları doldurmak için yaprak motifleri kullanılabilir.
7) Yaprak motifleri kompozisyon yapıldıktan sonra en son konulacak yardımcı motiflerdir.
8) Önce kompozisyon çizilecek alanın sınırları çizilir. Bu sınırlama yapıldıktan sonra eskiz kağıdının tersi çevrilerek kompozisyon çalışması yapılır.
9) Kompozisyon başlamadan önce yukarıdaki kurallar doğrultusunda motiflerin iskeleti çizilmelidir.
10) Motif kompozisyonları 3 şekilde çizilebilir.
Kullanılan alanın tamamına çizim yapmak (yekpare çizim) En zoru yekpare çizim kompozisyonlarıdır.
1/50 oranında çizim yapmak
4/1 oranında çizim yapmak
11) Penç kendi başına iken merkezini görebilecek şekilde her yerden girip çıkabilir. Ama kompozisyon içerisinde dal üzerinde ise dal doğrultusunda hareket etmelidir.
12) Hataiden, goncadan ve pençden çıkan yaprakların dalları çok uzun olmaz.
13) 2 dal birbiriyle üst üste kesişemez.
14) Dallar ne kadar kısa ve az olursa o kadar iyi bir kompozisyon oluşur.
15) Kompozisyon yaparken kompozisyon iskeletlerinde döndürelemeyecek boşalanları doldurmak için testere dişli yaprak kullanılabilir.
TEPELİKLER
ORTABAĞLAR
Helezonların başlama ve birleşme noktalarında yer alır. Desen içerisinde bağlayıcı bir motif olup üç helezon çıkışı verdiği için görevi önemlidir.
RUMİLER
Rumi, Anadolu ve Türk demektir. Motiflere başka bir ad vermek mümkün değildir. Hayvanların, kuşların stilize edilmiş halidir.
RUMİ : Kahramanlık, bereket, mertlik simgesini taşıyan hayvan figürleri sanatta da Türk toplumuna ilham kaynağı olmuştur. Tarih de en eski Türkler M.Ö. 1 de Kuzey Çin de yaşayan Hiyong adı verdiğimiz Asya Hunlarıdır. Güney Sibirya da hunlara ait özellikle pazarık bölgesinde Rus arkeologların yapmış oldukları kazılarda (kurganlarda-mezarlarda) çok çeşitli keçe, örgü ve halı gibi eşyalara rastlanmış ve bu eşyaların üzerindeki süslemeler günümüzde Rumi adı verdiğimiz motiflerin benzerlerini teşkil etmektedir. Ancak daha ilkel görüntülerdedir. Daha sonraki devirlerde ki 9. yy. ve 10. yy. dönemlerinde Uygur Türkleri tarafından yapılmış “Bezeklik freski”nde yine rumi tarzında motifler görülmektedir. Bu fresk de görülen Rumi Kanatlı Ejdarha tasviri elde bulunan en eski belgedir.
RUMİ KANATLI EJDERHA
Uygur kültürü doğudan batıya doğru hızlı bir şekilde ilerlerken daha önce tek motif olarak görülen rumiler daha sonra kompozisyon haline geldiği görülmektedir. Gazneli Türk Devleti’nde ve Hindistan’da yapılan Türk eserlerinde gelişmesini sürdürmüş, böylece Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun abidelerinde süsleme unsuru olmuştur. 1071 yılında Büyük Selçuklu sultanı Alparslan, Malazgirt zaferini kazandıktan sonra Anadolu’ya ayak basan Türkler buralarda yayılmaya başlamışlardır. Beraberlerinde getirdikleri kültürü Anadolu’da yaşayan halkın kültürüyle yoğurmasını bilmişlerdir. İlk dönemlerde Anadolu Selçukluları sanat alanında herhangi bir gelişme gösterememişlerdir.
Daha sonra Danişmentler, Artuklular, Saltuklular, Mengücekliler Türk mimarisi alanında çeşitli eserler vermişlerdir. 13. yy’dan itibaren Anadolu Selçuklu mimarisi devamlı gelişme göstermiştir. Bunun en güzel örneği 1258 yılında yapılan “Sahipata Camii”dir. Zirveye ulaştığı devir Kanuni Sultan Süleyman dönemine denk gelir.
Rumi Tenzinatının Süslemedeki Yeri : Süslemede önemli yeri olan rumi her devirde, her uslupta en başından günümüze kadar taş, çini, ahşap, maden, kumaş ve kağıtta (tezhip sanatı) kullanılmıştır.
Çeşitleri: 15. ve 16. yy.’daki en gelişmiş haliyle rumi motifleri ele alınırsa pek çok çeşidiyle karşılaşırız. Çizilişindeki farklılıkların yanı sıra desen içinde kullanılışı, maksadı veya üstlendiği görevi de farklıdır. Bu sebeple motifler 2 türlü gruplandırılır.
A) Çizilişine göre
1) Sade Rumi ( Ayırma Rumi )
2) Dendanli Rumi
3) İşlemeli Rumi
4) Sencida Rumi
5) Sarılma Rumi ( Piçide Rumi )
6) Hurdelenmiş Rumi ( parçalanmış, bölünmüş rumi )
Sade rumi : Bir dendan üzerinde çeşitli işlemler yapabiliriz.
Sencida rumi : Sarılma rumi ile hemen hemen aynı özellikleri gösterir. Sarılma ruminin ilkelidir.
Sarılma rumi : Dendanın üzerine sarılarak oluşturulmuş kompozisyonlardır.
Hurdelenmis rumi : Parçalanmış rumi
B) Desen içinde aldiğı görevlerden dolayı veripen adlar
1) Ayırma Rumi
2) Tepelik Rumi
3) Ortabağ Rumi
4) Hurde Rumi
Ayraç : Bir dalın girmesiyle dalın dağılımını sağlar.
Dendan : Ardarda gelen çizgiler 2 veya 3 cm olabilir.
Kompozisyon sıralaması
Tasarım
İğneleme
Sirkme ( kömür tozu )
Boyama
Kontür
Zemin boyama
Gölge-Detay
Rötuş
Kullanılan Boyalar
Toz boya ( beyaz tutkal )
Tavan plastiği ( pigment )
Plastik boya
Yağlı boya ( tiner bazlı )
İthal su bazlı boya
KOMPOZİSYON OLUŞTURURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
1) Oluşturduğumuz dalların üzerinde bulunacak rumiler, dalın iç kısmında ya da dış kısmında olabilir; ancak rumiler yalnızca tek bir yöne bakmalıdır.
2) İki dal birbiri üzerinde boş olarak kesişemezler. Ancak kesişim yerinde bir rumi olursa olur.
3) Kompozisyonu oluştururken büyüklü küçüklü kapalı formlar bulunmalıdır.
4) Rumi dalının üzerine yalnızca rumi yapılabilir. Aynı dal üzerinde hem rumi hem çiçek motifi olmaz. Ama kendi grupları içinde yer alabilirler.
5) Kompozisyonda daha önce öğrendiğimiz bitki bezemeli motiflerde olduğu gibi iskelet elips veya daire şeklinde olabilir.
6) Kırık dallar üzerine rumi yerleştirilebilir.
7) Kapalı formlar 2 ye ayrılır
Rumi olanlar
Rumi olmayanlar
8) Orta bağlar her zaman kapalı formların ortasında bulunur. Bir dal çıkıp iki dal girebilir yada iki dal çıkıp bir dal girişi olabilir.
9) Kompozisyonlar proje doğrultusunda yekpare, yarı simetrik veya 4/1 simetrik olabilir. (ulema, yarı ulema, 4/1 ulema)
Metinler ve Görseller : Volkan Özpolat
Yorum bırakın