Çiniler hassas bir çalışma gerektirdiği için staj dönemimde böyle bir çalışma için de yer alamasak da okul dönemimde sevgili hocamız Uzm. Restoratör ŞENAY ONUK sayesinde yapay çinilerle bu işlemi gerçekleştirdik. Restorasyon işlemlerini bu projemizi örnek alarak anlatıcam. Restorasyonun başlangıcı arkeologların veya restoratörlerin kazılarda veya depolarda bulduğu çini parçalarıyla başlar. Zaman içinde eser üzerindeki çiniler kırıldıkça, döküldükçe ve yıprandıkça depolara kaldırılmıştır yada yıkımlarda vs. toprak altına gömülmüştür. Ülkemizde geçmiş tarihlerde bu işlemler çok fazla yapılmamaktaydı. Ama özellikle son yıllarda T.C.KÜLTÜR VE TURIZM BAKANLIGI MERKEZ LABORATUVARI MÜDÜRLÜGÜ ve Uzm. Restoratör ŞENAY ONUK önderliğinde çini restorasyonu oldukça ilerlemistir. Artık tüm parçalar yerlerine yerleştirilerek çiniler tamamlanmaktadır. Bu işlemler sırasında çok hassas bir çalışma yapılarak iğne ucu büyüklüğünde parçalar bile kullanılmalıdır. Öncelikle kazılarda veya depolarda bulunan çinilerin eser üzerinde hangi bölüme ait olduğu saptanır. Yani duvar çinisi ise hangi duvar hangi oda bunlar belirlenmelidir. Daha sonra bulunan parçalar tek tek numaralandırılır. Hiç bir parçanın kaybolmaması gerekir. Öncelikle çini tablasının desen tasviri yapılır. Daha sonra numaralandırılan parçaların desen tasviri yapılır ve desenin hangi bölümüne geleceği belirlenir. Daha sonra elenmiş inşaat kumu bir leğene konur. Yerleri belirlenen çiniler öncelikle küçük parçaları birleştirmek suretiyle Kültür Bakanlığı tarafından belirlenen yapıştırıcılarla yapıştırılır. Yapıştırma işlemi en küçük parçalarla baslar ve yapıştırılan her parça dik bir şekilde kum havuzuna saplanır. Amaç çininin iyice sabitlenmesini sağlamak ve yerine oturtulduğunda oynama yapmasını engellemektir. Her parça yapıştırıldıktan sonra kum havuzuna saplanır. Uygun büyüklüğe gelen parçalar yapıştırıcı ile yerlerine oturtulur. Kuruduktan sonra üzerinden uygun derz malzemeleriyle sıvanır ve çinilerin üzeri silinir. Böylece malzeme çatlak bölme ve derzleri dolduracaktır. Eğer kayıp parçalar söz konusu ise boş kalan kısımlar uygun malzeme ile doldurularak düzleme yapılır. İlk aşamalarda yapılan desen tasvirine göre boşluklara denk parçalar üzerlerine çizilir ve uygun boyalarlar boyanarak koruyucu maddeler sürülür. İşlemlerin her aşamasında fotoğraf çekmek ve arşivlemek gerekir. Bunun amacı hem gelecek restorasyon islerine temsil olmak hem de yapılan işlemleri belgelemektir.
Simdi okul dönemimizde yaptığımız proje üzerinde nasıl çalışmalar yaptığımıza başlayabiliriz. Öncelikle yapacağımız çalışma gereği çiniler kırılacağından çarsıdan imitasyon çiniler aldık.
Çiniler uygun bir masa üzerine deseni gereği dizildi ve düzlemsel olarak karşısından resimleri çekildi.
Dizilmiş olan çinilerin üzerine aydınger kağıdı yapıştırıldı ve kurşun kalem kullanılarak desen tasviri yapıldı.
Kursun kalem kullanılarak çıkarılan desen masaya yapıştırılarak üzerine bir aydınger daha yapıştırıldı ve rapido kalemleri kullanılarak çizimi yapıldı.
Desen tasvirleri tamamlandıktan sonra bütün sınıfın kullanacağı çiniler bir yerde toplanarak tamamen parçalandı. Amaç kazılarda çıkarılan çiniler tamamen kırılmış olacağı için aynı etkiyi yakalamaktı.
Kırılan çini parçaları arasından herkes kendi çinilerine ait olan parçaları aradı ve buldu.
Bulunan parçalar desenlerine göre tekrar birleştirildi.
…ve bant kullanılarak yapıştırıldı.
Yapıştırılan parçalar arasından kaybolmuş parçalar göz önüne alınarak bazı parçalar çıkarıldı.
Belirli parçalar alındıktan sonra üzerine aydınger yapıştırılarak boş kalan bölümler kaybolmuş parçalar olarak düşünülerek rapido ile bozulma paftası yapıldı. Bozulma paftasında her parça numaralandırıldı ve çatlaklar, dökülmeler belirlendi.
Daha sonra parçalar desen düzenine uygun olarak ahşap çerçeve üzerine yerleştirilip sabitlendi. Amaç restorasyonda parçaların desen üzerine oturtulmasını gerçekleştirmekti.
Ahşap çerçeve içine oturtulan parçaların boş kalan kısımlarına alçı doldurularak üzeri alçı ile sıvandı. Alçı olarak dişçi alçısı kullanıldı. Amaç restorasyonda kullanılan malzemenin benzerini yapabilmekti. Böylece kırılan ve dökülen kısımlar da doldurulmuş oldu.
Doldurulan kısımlara öncelikle desen tamamlanmak suretiyle desen çizildi ve guaj boya ile boyanarak desen tamamlandı.
Son adım olarak desen çizimi şöhler kağıt üzerine tatbik edilerek guaj boya ile boyanarak çizim işlemleri tamamlandı.
Metinler ve Görseller : Volkan Özpolat
Yorum bırakın